■ ज्ञानेश महाराव
——————————
‘राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ’ आणि परिवार आपण कोदंडधारी रामाचा आदर्श ठेवून देशकार्य करीत असल्याचं दाखवत असला, तरी प्रत्यक्षातलं त्यांचं दिसणं- वागणं दहातोंडी रावणासारखं आहे. ह्याची साक्षच खुद्द सरसंघचालक मोहनजी भागवत यांनी संघाच्या ‘विजयादशमी’ मेळाव्यातील भाषणातून दिलीय. नागपुरात ‘राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघा’चं मुख्यालय आहे. तिथे दरवर्षीच्या दसऱ्याला संघ सेवकांच्या भव्य उपस्थितीत संघाचा ‘विजयादशमी’ उत्सव होतो. यंदा तो ‘कोरोना’च्या नियमावलीच्या कारणात्सव ५० स्वयंसेवकांच्या उपस्थितीत झाला. परंतु, त्यात मोहन भागवत जे ‘हिंदू-हिंदुत्व-हिंदूराष्ट्र’ अनुषंगाने बोलले ; त्याचे पडसाद त्याच संध्याकाळीच मुंबईत दादर येथील ‘वीर सावरकर स्मारक सभागृहा’त झालेल्या ‘शिवसेना’च्या दसरा मेळाव्यात उमटले.
अलीकडेच, ‘कोरोना लॉकडाऊन’च्या नियमानुसार बंद करण्यात आलेली मंदिरं दर्शनासाठी खुली करावीत, यासाठी ‘संघ-भाजप’ संबंधित संघटनांनी घंटानाद आंदोलन केले होते. या मागणीसाठी राज्यपाल भगतसिंग कोश्यारी यांना निवेदनही दिले होते. त्या संबंधाने मुख्यमंत्री उद्धव ठाकरे यांच्याकडे राज्यपालांनी पत्राद्वारे विचारणा करताना, ‘हिंदुत्ववादी शिवसेना ‘सेक्युलर’ झालीय का,’ अशा आशयाचा खोचक प्रश्न विचारला होता. तो देशाच्या ‘सेक्युलर संविधान’नुसार राज्यपाल झालेल्या कोश्यारी यांना मारक ठरला. राज्यपालांच्या या वक्तव्याविरोधात उद्धव ठाकरे, शरद पवार यांनी नाराजी व्यक्त केली. तसेच केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा यांनीही कोश्यारी यांना फटकारले.
या प्रकरणाचा स्पष्ट उल्लेख मोहन भागवत यांनी आपल्या भाषणात केला नाही. पण त्याच अनुषंगाने ते म्हणाले, ‘संघासाठी ‘हिंदुत्व’ हा शब्द आपल्या प्रथा-परंपरांवर आधारित मूल्यपद्धतीचा आहे. हिंदुत्व हे देशाच्या सत्त्वाचे सार आहे. संघाच्या दृष्टिकोनातून हिंदुत्वाचा अर्थ व्यापक असून, त्याला पूजापद्धतीशी जोडून संकुचित करण्याचा प्रयत्न करण्यात आलाय!’
हा नादान प्रयत्न कुणी केला वा कोण करतंय, असा प्रश्न उद्धव ठाकरे यांनी सरसंघचालकांना केला पाहिजे होता. परंतु त्यांना ‘भाजप’च्या राजकारणावर टीका करायची असल्याने, त्यांनी ‘भाजप’ला ‘संघाकडून हिंदुत्व नीट शिकून घ्या,’ असा सल्ला सरसंघचालकांच्या भाषणातील विधानांच्या दाखला देऊन दिला. शिवसेनाप्रमुख बाळासाहेब ठाकरे यांनी हिंदुत्वाची भूमिका जाहीर केल्यापासून (१९८६) ‘संघ-भाजप परिवारा’तर्फे ‘शिवसेना’च्या हिंदुत्वाला ‘बेगडी’ ठरवण्याची खोड अधूनमधून काढली जाते. त्याला ‘शिवसेना’ नेतृत्वाकडून उत्तर देताना, कधी सावरकरांच्या तर कधी संघाच्या ‘हिंदुत्ववादी’ भूमिकांचे दाखले देत ‘शिवसेना’चे हिंदुत्व ‘दगडी’ (भक्कम) कसे ते सुनावले जाते. त्यातून सावरकरांनी आणि संघाने एकमेकांच्या हिंदुत्वाला खोटे ठरवण्यासाठी काय काय उद्योग केले, याची जाण ‘शिवसेना’ नेतृत्वाला नाही ; हेच स्पष्ट होतं. तसं यावेळीही झालं.
संघाने आपल्या हिंदुत्वाच्या भूमिकेच्या प्रसार-प्रचारासाठी ‘जनसंघ- भाजप’ या आपल्या राजकीय शाखांमार्फत गायीला ‘गोमाता’ करून वापरली. त्यातून समाजात मुस्लीम द्वेष वाढवला. याउलट, सावरकर म्हणतात, ‘गाय हा उपयुक्त पशू आहे. ती महामाता असेल तर ती बैलाची ! गायीच्या पोटात म्हणे, ३३ कोटी देव असतात ! मग मालकाने गायीला फटके मारल्यावर तिच्या पोटातील देव-देवता लंबे झाले पाहिजेत !’ सावरकरांनी कर्मकांड, पोथ्या-पुराणातली चमत्कार नाकारलेत. त्या सावरकरांना संघाने आपल्यात सामावून घेतले असते, तर मोहन भागवतांवर ‘हिंदुत्व कर्मकांडात नाही,’ असे म्हणण्याची वेळ आज आली नसती.
तथापि, ‘आजही हिंदूंनी सार्वजनिक पत्थरी देव-देवतांचे उच्चाटन आणि भट-ब्राह्मणांना रिटायर केल्यास; कर्मकांड व फालतू पूजापद्धती आपोआप विसर्जित होईल,’ असे काही व्यावहारिक बोलण्याचे भागवतांना सुचत नाही! आणि तसे काही त्यांना सुनावायचे, ‘देव-देवळात भटाचे पोट असते,’ हे सत्य ठणकावून सांगणार्या ‘प्रबोधन’कार ठाकरे यांच्या नातवालाही सुचत नाही! प्रबोधनकारांचं हिंदुत्व ज्वलंत आहे. त्यावर भागवतांनी संघाचं हिंदुत्व एकदा तपासून घ्यावं आणि मगच ‘हिंदुत्व हेच राष्ट्रीयत्व’ हा देशाचे आणखी तुकडे पाडणारा ‘पांचजन्य’ फुंकावा. हा ‘भारताच्या संविधाना’ला आव्हान देणारा ‘शंख’ उद्धव ठाकरेंना हिंदुत्वाची प्रेरक शक्ती वाटतो.
असो. प्रबोधनकारांच्या ज्वलंत हिंदुत्वात संघाच्या सोवळ्या आणि सावरकरांच्या ओवळ्या हिंदुत्वाची राख होते. प्रबोधनकारांचं हिंदुत्व हे सर्व प्रकारची थोतांडं, कर्मकांडं यांचं उच्चाटन करून देशाला एकसंध ठरवणारं मूल्य लोकांत प्रस्थापित करणारं आहे. ते मूल्य मानवतेचं आहे. समानतेचा आग्रह धरणारं आहे. ते अस्सल हिंदुत्व आहे.
……………………….
दूध ओतायचं, शेण खायचं
