■प्रवीण बर्दापूरकर
केंद्रीय मंत्रिमंडळाचा विस्तार होण्याआधीच भारतीय जनता पक्षाच्या विषय पत्रिकेवर ‘ऑपरेशन कर्नाटक’ आणि ‘ऑपरेशन उत्तरप्रदेश’ होते . भाजपत अलीकडे घडलेल्या सर्व प्रमुख घटनांशी कर्नाटक कनेक्शन आहे ते कसं , या मजकुराच्या नंतरच्या भागात येणारच आहे . ठरल्याप्रमाणे कर्नाटकमधलं ऑपरेशन पार पडलं असून त्यात बी . एस . येडीयुरप्पा यांनी बाजी मारली का पक्षश्रेष्ठींनी ( पक्षी : पंतप्रधान नरेंद्र मोदी , केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा आणि पक्षाध्यक्ष नड्डा ) बाजी मारली, अशी चर्चा आणखी काही दिवस होत राहील . यावेळी म्हणजे , चौथ्या वेळी मुख्यमंत्री झालेल्या येडीयुरप्पा यांचे दिवस तसे भरतच आलेले होते . येडीयुरप्पा यांनी २००८ पासून कर्नाटकात ‘भाजप म्हणजे येडीयुरप्पा’ असं समीकरण निर्माण केलेलं होतं. एकदा पक्षातून बाहेर पडावं लागल्यावर त्यांनी सरकारही कोसळवून पक्षाला बॅकफूटवर ढकलवून दाखवत सत्तेपासून वंचित ठेवलं होतं . २०१८च्या विधानसभा निवडणुकीनंतर खरं तर राज्यात जनता दलाचे एच . डी . कुमारस्वामी यांच्या नेतृत्वाखाली भाजपेतर पक्षांचं सरकार सत्तारुढ झालेलं होतं कारण भाजप सभागृहातला मोठा पक्ष असला तरी बहुमतापासून लांब होता . पण , जनता दलात फूट पाडून , कर्नाटकात पुन्हा सरकार स्थापन करुन दाखवण्याची ‘किमया’ येडीयुरप्पा यांनी साधली होती .
अत्यंत वादग्रस्त , गैरव्यवहाराचे अनेक आरोप होऊनही त्याला दाद न देण्याचा कोडगेपणा अंगी मुरलेले बी . एस . येडीयुरप्पा कर्नाटकातले ‘निष्णात’ राजकारणी समजले जातात . बहुमत कसं मिळवावं आणि सरकार कसं पाडावं यात ते माहीर आहेत . कर्नाटकातलं राजकारण लिंगायत समाज तसंच मद्य व खाण मालकांची लॉबी याभोवती फिरतं . लिंगायत समाज आणि मद्य व खाण दोन्ही लॉबींवर येडीयुरप्पा यांची चांगली पकड आहे . बंगलुरुचा एक पत्रकार मित्र एकदा म्हणाला , ‘तुमच्या शरद पवारांसारखे दहा शरद पवार म्हणजे एक येडीयुरप्पा आहेत ‘ , यातच सारं काही आलं . वयाची ७५ वर्षे पूर्ण केली म्हणजे ,अठ्ठयात्तरी गाठली म्हणून येडीयुरप्पा यांना मुख्यमंत्रीपदावरुन पायउतार होण्यास सांगितलं , असं कारण जरी जाहीरपणे सांगितलं जात असलं तरी त्यात काही तथ्य नाही . कारण २६ जुलै २०१९ला चौथ्यांदा मुख्यमंत्रीपद स्वीकारलं तेव्हाच येडीयुरप्पा यांनी वयाची पंचात्तरी पार केलेली होती पण , तेव्हा मुख्यमंत्रीपद मिळण्याच्या अटीवरच जनता दलाचे आमदार फोडून सत्ता मिळवण्यात येडीयुरप्पा यशस्वी झाले होते . त्यामुळे भाजपचे नेते गप्प होते .
आताही येडीयुरप्पा पायउतार झाले ते त्यांचे द्वितीय पुत्र विजयेंद्र यांच्यामुळे . येडीयुरप्पा जरी मुख्यमंत्री होते तरी सर्व सत्ता विजयेंद्रच्या हाती केंद्रीत होती . पडद्याआडचे मुख्यमंत्री विजयेंद्रच होते . मंत्र्यांच्या परस्पर अधिकाऱ्यांना बोलावून विजयेंद्र कारभार हाकत असल्याच्या तक्रारी होत्या . अलीकडच्या काळात तर दर आठ-दहा दिवसांतून एकदा विजयेंद्रच्या वाढतच चाललेल्या हस्तक्षेपाबद्दलच्या तक्रारी दिल्लीश्वांराच्या कानी घालण्यासाठी भाजप आमदार आणि नेत्यांची रीघ लागलेली होती . थोडक्यात प्रकरण ‘नाकापेक्षा मोती जड’ झाल्यानं येडीयुरप्पा यांना हटवणं आवश्यक बनलेलं होतं . केंद्रीय मंत्रिमंडळाच्या विस्तारात शोभा करंजलांदे यांची वर्णी लागली तेव्हाच येडीयुरप्पा जाणार हे निश्चित झालेलं होतं . अर्थात कर्नाटकचे नवीन मुख्यमंत्री बसवराज बोम्मई हे येडीयुरप्पा यांचेच समर्थक आहेत आणि कर्नाटकात ३५ टक्क्यांपेक्षा जास्त असणाऱ्या लिंगायत समाजाचे ते आहेत . त्यामुळे एकीकडे केंद्रीय नेतृत्वानं सत्तेचा तोल नीट सांभाळला आहे तर दुसरीकडे आपला समर्थक मुख्यमंत्री झाला असं समाधान येडीयुरप्पा यांना नक्कीच मिळालेलं आहे . थोडक्यात पक्षश्रेष्ठी आणि येडीयुरप्पा दोघेही जिंकले आणि दोघेही हरले अशी एकंदरीत परिस्थिती आहे .
भाजप हा ‘पार्टी वुईथ डिफ्रंस’ असं स्वतःला सांगणाऱ्या पक्षाला आणि आपल्या देशातल्या राजकारणाला साधनसूचितेशी कांहीही देणं-घेण कसं नाही याचं चपखल उदाहरण बसवराज बोम्मई यांची मुख्यमंत्रीपदी झालेली निवड आहे . बसवराज बोम्मई हे मुळचे जनता दलाचे आहेत आणि विधानपरिषद सदस्यत्व मिळते म्हणून ते भाजपत आले . बसवराज बोम्मई यांचे वडील एस . आर . बोम्मई हे कर्नाटकचे मुख्यमंत्री ( ऑगस्ट १९८८ ते एप्रिल १९८९ ) होते . दोन वेगवेगळ्या राजकीय पक्षांकडून मुख्यमंत्री होणारे पिता-पुत्र म्हणून त्यांची देशाच्या राजकीय इतिहासात नोंद होईलच !
उत्तरप्रदेशात पक्षश्रेष्ठी विरुद्ध मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथ यांच्यातील संघर्षाबद्दल तीन आठवड्यांपूर्वी लिहिलं ( लिंक https://bit.ly/2VuUNXD ) होतं . या सुप्त संघर्षाचा निकाल काय लागतो . त्यावर पक्षाचं येत्या विधानसभा निवडणुकीतील यश अवलंबून असेल असं त्या लेखात म्हटलेलं होतं . हा सुप्त संघर्ष आता संपुष्टात आला असून, ऑपरेशन उत्तरप्रदेश यशस्वी करुन घेण्यात भाजपच्या श्रेष्ठींना तूर्तास तरी यश आलेलं आहे . उत्तर प्रदेश विधानसभेच्या निवडणुका नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखाली लढवण्यास योगी आदित्यनाथ राजी झाले आहेत अर्थात त्यासाठी संघाला बरेच रक्त आटवावे लागले आहे . गेल्या कांही महिन्यांपासून उत्तर प्रदेश सरकारच्या अशांतील जाहिरातीतून नरेंद्र मोदी गायब होते. एवढ्यात प्रकाशित झालेल्या उत्तर प्रदेश सरकारच्या सर्व जाहिरातीत योगींसोबत नरेंद्र मोदी यांचेही छायाचित्र झळकले आहे , यातून हे संकेत मिळतात . उत्तर प्रदेशबाबत एक बाब आवर्जून नमूद करायला हवी आणि ती म्हणजे , अलीकडच्या सुमारे सव्वादोन दशकात विधानसभा निवडणुकीत या राज्यात सलग दोनवेळा कोणत्याही राजकीय पक्षाला सत्ता स्थापनेसाठी मतदारांचा कौल प्राप्त होऊ शकलेला नाही ; भाजप सलग दुसऱ्यांदा असा कौल मिळवणार का ,? ही म्हणूनच उत्सकतेची बाब आहे .
