…………………………………….
मंदाकिनी उर्फ यास्मिन जोसेफ म्हटलं की, लोकांना ‘राम ‘तेरी गंगा मैली’ आठवतो आणि दाऊद इब्राहिम. त्यात काही चूकही नाही. तिला काही सिनेमांमधून क्रांती करायची नव्हती की, तिला काही सामाजिक जाणीव नव्हती. सिनेमात पैसे मिळतात म्हणून दिसायला सुंदर असणारी ही मुलगी या क्षेत्रात आली. राज कपूरसारख्या शोमॅनने तिला पहिली संधी दिली, पण मंदाकिनीच्या करिअरने कधी उड्डाण घेतलंच नाही. त्यावेळेस बॉलिवुडभोवती अंडरवर्ल्डचा घट्ट विळखा होता. अंडरवर्ल्ड डॉन अनेक निर्मात्यांना पैसे पुरवत असत. सर्वसामान्य लोकांप्रमाणेच हे डॉन बॉलिवुडच्या ग्लॅमरकडे आकर्षित झाले होते. एखादी पडद्यावरची हजारो लोकांची दिलो की धडकन असणारी नायिका आपल्या आयुष्यात यावी अशी त्यांचीही ‘फँटसी’ होती. दाऊद इब्राहिम आणि मंदाकिनी एका पार्टीमध्ये भेटले आणि दाऊद तिच्याकडे आकर्षित झाला अशी वंदता आहे, नंतर शारजाहला क्रिकेट पाहतानाचे दोघांचे एकत्र फोटो झळकले. आणि लोकांमध्ये दोघांच्या अफेअरच्या चर्चा सुरू झाल्या. दोघांनी कधीही आपल्या प्रेमप्रकरणाची जाहीर कबुली दिली नाही हे विशेष. पण मंदाकिनीला या चर्चांचा फटका बसला. तिला मिळणार काम कमी होत गेलं. नंतर तर ती मुख्य प्रवाहाच्या बाहेरच फेकली गेली. तिने काही म्युझिक अल्बम केले, पण ते कधी येऊन गेले ते कळलंही नाही.
आयुष्यात मर्यादित पर्याय उरल्यावर बहुतेक नट्या जो पर्याय निवडतात तोच मंदाकिनीने निवडला. तिने लग्न केलं. तिचा नवरा एकेकाळी प्रचंड लोकप्रिय होता आणि घराघरांत त्याचा चेहरा पोहोचलेला होता, हे सांगितलं तर अनेकांना आश्चर्य वाटेल. ते म्हणजे डॉ. रिंपोचे ठाकूर. रिंपोचे ठाकूर म्हणजेचं सत्तरच्या दशकात गाजलेला मर्फी बॉय. त्यावेळेस रेडिओ कॅम्पेनमध्ये गाजलेला गोंडस मुलगा. रणबीर कपूरच्या ‘बर्फी’ चित्रपटात त्याचे संदर्भ येतात. माजी बौद्ध भिक्षु असलेले रिंपोचे ठाकूर सध्या मुंबईत हर्बल सेंटर चालवतात. आदर्श बायकोप्रमाणे मंदाकिनी त्यांची मदत करते. एकेकाळची ग्लॅमरस अभिनेत्री आता पूर्णपणे गृहिणी बनली आहे. काही दिवसांपूर्वी काही न्यूज चॅनलवाले तिच्या घरी कुठलीही वर्दी न देता धडकले, त्यावेळेस ती चक्क कपडे धूत होती. तिला तिच्या वादग्रस्त भूतकाळातून बाहेर यायचंय. त्यामुळे ती माध्यमांमध्ये फारशी दिसत नाही. आयुष्याच्या सेकंड इनिंगमध्ये ती समाधानी आहे!
असाच अजून एक झाकोळून गेलेला दुसरा अभिनेता म्हणजे संजय कपूर. एक ‘सिल्व्हर मेडल सिंड्रोम’ नावाचा फेनॉमेन आहे . एका संशोधनात असं आढळलं की ऑलम्पिकमध्ये पदक मिळवणाऱ्यांपैकी सगळ्यात दुःखी असतात ते सिल्व्हर मेडल मिळवणारे . आपण आपल्याकडचं सगळं देऊन पण आपल्याला गोल्ड मेडल मिळालं नाही याची खंत सिल्व्हर मेडलवाल्याना आतून खात राहते . स्पर्धा खूपच टाईट असल्यामुळे थोडक्यात हुकलेलं सुवर्ण पदक त्यांना टोचण्या देत राहतं . याचाच व्यत्यास असा की सगळ्यात आनंदी असतात ब्रॉंझ पदक मिळवणारे. आपण पोडियमवर उभे आहोत हेच खूप आहे ह्याची त्यांना जाणीव असते . सगळ्यात महत्वाचं म्हणजे कुणाशीही तुलना न करता त्यांना आपलं यश उपभोगण्याची मुभा असते . हा फेनॉमेन बाकीच्या क्षेत्रात पण लागू होत असणार . मला शर्यतीत तिसऱ्या चौथ्या येणाऱ्या लोकांचं आकर्षण बहुतेक इथूनच आलं असणार . कारण एक मोठा समूह या फार जिनियस नसणाऱ्या आणि आपण अजून शर्यतीमध्ये टिकून आहोत यातच खुश असतो . ब्रॉंझ मेडल सिंड्रोमचे हे सगळे लाभार्थी . शर्यत जिंकायला पाहिजे , wining is everything हे सगळं ठीक . पण विजेता हा एकच असतो आणि त्याच्या मागे उभी असते न जिंकलेल्या लोकांची मोठी खानेसुमारी. मला दिनेश मोंगिया , रिमी सेन , शेतकरी कामगार पक्ष आणि तत्सम लोक-संस्थांबद्दल त्यामुळेच आकर्षण वाटतं.
आपला पुनर्जन्म कसा झाला, याबद्दल सांगणारं तिचं ‘Anusual : Memoir of a Girl Who Came Back from the Dead’ प्रकाशित झालं आहे. त्यात अनु लिहिते की, मी वर्तमान क्षणात राहण्याचा प्रयत्न करते. मी माझ्यासोबत जे झालं किंवा भविष्यकाळात काय होईल, याचा यत्किंचितही विचार करत नाही. एक गोष्ट मात्र नक्की. कितीही मोठी ऑफर आली तरी ती बॉलीवूडमध्ये परतणार नाही. तो विचार आता बदलणं शक्य नाही. आपल्या मसाला फिल्म्सला आपण गंभीरतेने घेत नसलो, तरी त्यातले काही संवाद आयुष्याला खूपदा लागू पडतात. ‘ओम शांती ओम’ चित्रपटातला असाच एक संवाद अनुच्या आणि तुमच्या-माझ्या आयुष्याला लागू पडतो. ‘हमारी फिल्मों की तरह हमारी जिंदगी में भी एन्ड में सब ठीक हो ही जाता है. और अगर सब ठीक ना हो तो, पिक्चर अभी बाकी है मेरे दोस्त…’
प्रियांशुची बस दुर्दैवाने फारच थोडक्यात सुटली होती . त्याने जो धीरगंभीर ओल्ड स्कुल नायक सिनेमात साकारला होता तोच आऊटडेटेड होण्याची प्रक्रिया नेमकी २००१ लाच सुरु झाली . पांढऱ्या शुभ्र बर्फातून पळणारा हिमांशू आणि पार्श्वभूमीला आर्त आवाजात ‘जागते जागते इक उम्र कटी हो जैसे ‘ (कोई फरियाद मेरे दिल मे ) जगजीत ही प्रतिमा जवळपास प्रत्येक ९०s किडच्या मनात सुपर इंपोज होऊन बसली आहे . ‘तुम बिन ‘ मधली सगळयात भावखाऊ भूमिका प्रियांशुला या फिल्मचा सगळ्यात जास्त फायदा होईल अशी अपेक्षा होती . तसा तो झाला पण . त्याने अनेक फिल्म्स साईन केल्या . मोठ्या बॅनरच्या फिल्म . पण त्याचं दुर्दैव असं की त्यातली एक पण चालली नाही . चंद्रप्रकाश द्विवेदीची ‘पिंजर ‘ मनोज वाजपेयीची इंप्रिंट असणाऱ्या फिल्ममध्ये पण प्रियांशूने ठसा उमटवला होता . गांधीवादी असणारा एक तरुण दंगलीत झालेल्या वैयक्तिक जखमेनंतर आमूलाग्र बदलतो , त्याची भूमिका प्रियांशुने चांगली केली होती . ऐश्वर्या रायने जेंव्हा ‘दिल का रिश्ता ‘ सिनेमातून प्रोडक्शनमध्ये पदार्पण केलं तेंव्हा तिने प्रियांशूला सिनेमात घेतलं होतं . ‘भूतनाथ ‘ मध्ये पण तो होता . पण ‘तुम बिन ‘ हीच त्याची ओळख होती आणि राहिली . त्या तोडीचं दुसरं काम त्याला कधीच मिळालं नाही . अर्थातच तो ठीकठाक अभिनेता होता . तो काही मनोज वाजपेयी नव्हता . पण काही फ्लॉप सिनेमा देऊन तो जवळपास जनतेच्या विस्मृतीमध्ये जायला लागला . Not a big deal . असे बरेच अभिनेते येतात आणि जातात . पण प्रियांशूच्या कथेत एक ट्विस्ट येणार होता .
महेश भट्टच एक माझं फेवरेट कोट आहे . मुळातच हिंदीमधून वाचण्यासारखं . “हर किसी के अंदर बिजली का एक नंगा तार झूल रहा होता है. कुछ कमनसीब उसको छू बैठते हैं और भयानक झटके से मर जाते हैं. ‘सेल्फ डिस्ट्रक्टिव ‘असण्याची इतकी चांगली व्याख्या मी अजून दुसरी ऐकली नाही . बॉलिवूडमध्ये प्रत्यक्ष आयुष्यात सेल्फ डिस्ट्रक्टिव असणारी चिक्कार उदाहरण आहेत . महेश भट्ट हा स्वतःच एकेकाळी सेल्फ डिस्ट्रक्टिव होता . सतत दारूच्या नशेत लास असायचा . बायकांचं व्यसन तर होतच . आलियाचा जन्म झाला आणि तो सावरला . आमूलाग्र बदलला . हे सेल्फ डिस्ट्रक्टिव असणं कलाकार असण्याचं बाय प्रोडक्ट असावं . कलाकाराचं अस्थिर आयुष्य , अति संवेदनशीलता यांचं मिश्रण माणसाला आगीकडे झेपावण्यास प्रवृत्त करत असावं . खूप जणांचं मत एकदम विरुद्ध असतं. या आर्टिस्ट लोकांना स्वतःचे लाड करून घ्यायची सवय असते आणि कायम चर्चेच्या केंद्रभागी असण्याचा नार्सिसिज्म यांच्यात असतो, असा त्यांचा युक्तिवाद असतो . मला स्वतःला हे पटत नाही . अर्थात अतिसंवेदनशील असणं ही काही फक्त कलाकारांची मक्तेदारी आहे, असंही म्हणणं नाही . पण प्रेमात व्याकुळ होऊन प्रेयसीला आपला कान छाटून देणाऱ्या व्हॅन गॉगच्या तगमगीच एरवी स्पष्टीकरण कस देणार… माझं सगळ्यात असं आवडत पात्र म्हणजे ‘रॉकस्टार ‘ मधला जनार्दन जख्खर . एका कातर क्षणी एक खतना भाईने जनार्दनला सांगितलेलं असत , महान कलाकार होण्याचा रस्ता वेदनेतून जातो. मग हा भोळा सांब जनार्दन वेदनेच्या शोधात लागतो. त्यासाठी प्रेमात पडतो. खरंच उद्धवस्त होतो. मोठा कलाकार होतो . पण उध्वस्त होण्याचा आनंद पुरेपूर लुटून . दुसरा म्हणजे ‘देव डी’ मधला देव . पारोला सतत गृहीत धरणारा आणि ती सोडून गेल्यावर उद्धवस्त होण्याच्या वेगवेगळ्या वाटा शोधणारा देव हा टिपिकल भारतीय पुरुष . एकूणच भारतीय पुरुषांना ‘देवदास सिंड्रोम ‘ च आकर्षण असावं, असा अंदाज आहे . दारू पीत किंवा सिगरेट ओढत हातातून निसटून गेलेल्या संधीच्या दुःखाचे कढ काढायला त्याला मनापासून आवडतं. असंही आपल्यापैकी अनेकजण आयुष्याच्या एका टप्प्यावर सेल्फ डिस्ट्रक्टिव असतोच . तुम्ही त्या फेजमधून गेला नसाल तर -हाय कंबख्त तुने पी ही नही . ही अल्पकाळ विजेसारखी चमकून गायब झालेल्या माणसांमध्ये सेल्फ डिस्ट्रक्ट असण्याचा अंश असणारच .
